لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

هدف و انگیزه اصلی پژوهش حاضر این است که بتوان با استفاده از تئوری مجموعه فازی مدلی نوین به منظور رفع نواقص مربوط به تخمین داده ها و یا عدم صحت داده های جمع آوری شده در «سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت» (ABC) ارائه نمود. لذا در این پژوهش کوشش گردیده تا با استفاده از اعداد فازی، سیستمی جدید تحت عنوان «هزینه یابی بر مبنای فعالیت فازی» (FABC) طراحی و کاربرد عملی آن نیز ارائه گردد. در این راستا، با استفاده از روش «پژوهش های اقدامی» و مکانیزم ABC، بخش های تشخیصی بیمارستان رضوی مشهد به منظور محاسبه بهای تمام شده خدمات، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. نتایج حاصل از آزمون داده های مربوط به بهای تمام شده خدمات با استفاده از آزمون های آماری ناپارامتریک ویلکاکسون و فریدمن در سطح اطمینان 95%، حاکی از آن است که اختلاف معناداری بین بهای تمام شده خدمات محاسبه شده بر اساس مدل ABC سنتی و FABC، در بخش های تشخیصی بیمارستان وجود دارد. افزون بر این، اختلاف معناداری بین بهای تمام شده محاسبه شده بر اساس هریک از دو مدل با تعرفه های وضع شده در این بخش ها نیز وجود دارد که لزوم بازنگری در تعرفه های مصوب دولتی را نیز نشان می دهد.

این مقاله نتایج مقایسه دو سیستم هزینه یابی سنتی و هزینه یابی بر مبنای فعالیت(ABC)  در بخش خدمات الکترونیک 470 شعبه بانک کشاورزی ایران را ارائه می دهد. برای انجام این مطالعه از روش های پژوهشی متعددی استفاده شده است که عبارتند از: الف) محاسبه بهای تمام شده در شیوه سنتی به کمک مطالعات آرشیوی و نیز محاسبه بهای تمام شده ABC به کمک کارسنجی و روش سنجی و تحلیل پوششی داده ها (DEA)، ب) مقایسه نتایج دو سیستم سنتی و ABC به کمک آزمون آماری مقایسه میانگین (t). ج) ارزیابی سودمندی اطلاعات دو سیستم از دیدگاه مدیران و کارشناسان مالی بانک به کمک پرسشنامه و روش تجزیه و تحلیل واریانس (ANOVA). نتایج مطالعه نشان می دهد، اختلاف معناداری میان نتایج دو سیستم وجود دارد و سیستم ABC در محاسبه بهای تمام شده سودمندتر از سیستم بهای تمام شده سنتی است و 364 شعبه از 470 شعبه مورد مطالعه، بهای تمام شده طبق سیستم ABC را بیشتر از بهای تمام شده طبق سیستم سنتی نشان داده اند. سودمندی ABC در سطوح بودجه بندی، تصمیم گیری مالی و تصمیم گیری راهبردی توسط 88 نفر از کارشناسان مالی بانک نیز آزمون شد و اختلاف معناداری حاکی از سودمندی سیستم ABC نسبت به سیستم سنتی میان استفاده کنندگان نیز به دست آمد.

این پژوهش، به معرفی و کاربرد روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت برای محاسبه قیمت تمام شده دانشجویان در نظام آموزش عالی می پردازد. هدف از این پژوهش، محاسبه و تخصیص سربار به روش های هزینه یابی بر مبنای فعالیت و روش سنتی در تعیین قیمت تمام شده آموزش دانشجویان گروه های حسابداری و فنی و مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر در سال تحصیلی 86- 1385 است. با استفاده از مدل رگریسون سربار به روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت برای هر گروه آموزشی تخصیص یافت و سپس با نتایج روش سنتی تخصیص سربار مقایسه شد. برای این منظور، از آزمون  Tبرای دو گروه وابسته و آزمون رتبه ای علامت ویلکاکسون استفاده شد. نتایج نشان داد که قیمت تمام شده رشته های تحصیلی در هر دو گروه آموزشی به روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت کمتر از روش سنتی است. میزان تخصیص سربار غیر مستقیم در بین همه رشته های تحصیلی در روش سنتی، بیشتر از روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت است. به علاوه، بین قیمت تمام شده و متوسط شهریه هر دانشجو در گروه های آموزشی، به دو روش تفاوت معنا داری وجود دارد؛ به طوری که در همه رشته های تحصیلی، خالص منافع حاصل از روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت بیشتر از روش سنتی است.